1990-2001
Naar een expeditionaire krijgsmacht
Tijdlijn militaire geschiedenis NIMH
De jaren na de Koude Oorlog staan in het teken van een ingrijpende nieuwe structuur en afslanking van de Nederlandse strijdkrachten. De krijgsmacht krimpt in en verandert drastisch van karakter. De opkomstplicht voor de militaire dienst wordt in 1996 opgeschort. Nederland krijgt een beroepsleger.
Geo-politieke en maatschappelijke ontwikkelingen (vnl. Europa)
In 1990 vielen Irakese troepen Koeweit binnen en met een internationale coalitie o.l.v. de VS werden zij in 1991 weer verdreven (Desert Storm). In 1991 kwam een eind aan de communistische dictatuur in de Sovjet-Unie. Het land viel uiteen in verschillende staten waaronder Rusland en de Oekraïne. In dat jaar riepen ook Slovenië en Kroatië hun onafhankelijkheid uit waarmee Joegoslavië verder uit elkaar valt, gepaard gaande met bloedige burgeroorlogen. De orthodox-communistische coup in Rusland tegen hervormer Gorbatsjov wordt neergeslagen o.l.v. Jeltsin, die vervolgens de leiding in Rusland op zich neemt. Wereldwijd werd een proces van globalisering ingezet; een proces van wereldwijde economische, politieke en culturele integratie, mede op basis van de turbulente ontwikkelingen op het gebied van vervoer en telecommunicatie. Dit had mede tot gevolg dat nationale overheden bij hun beleid meer en meer gebonden werden aan internationale afspraken en ontwikkelingen en minder greep kregen op de eigen nationale economie. De macht en invloed van grote internationale concerns werd steeds groter. In de burgeroorlog tussen Hutu's en Tutsi's in het Afrikaanse Rwanda vielen ca. 2 miljoen doden. In 1992 introduceerde de VN (Boutros-Ghali) de "Agenda for Peace" met daarin onder meer de behoefte verwoord aan snel inzetbare mobiele eenheden. De tijd was echter op dat moment nog niet rijp om de agenda te effectueren. In 1992 werd ook het Verdrag van Maastricht getekend waarin onder andere werd besloten tot de invoering van een gemeenschappelijke munt, de Euro, wat op 1 januari 2002 werd geëffectueerd. Nederlandse VN-militairen konden in 1995 niet voorkomen dat de moslim-enclave Srebrenica in Bosnisch-Servische handen valt. In de dagen na de overname werden ca. 8000 moslims door de Bosnische Serviërs gedood. Met het accoord van Dayton kwam in datzelfde jaar een eind aan de burgeroorlog in Joego-Slavië en viel het land uiteen. Rusland werd vanaf 2000 weer een autocratische staat o.l.v. Poetin. Hij was president van 2000 tot 2008, premier van 2008 - 2012 en daarna weer president vanaf 2012 tot heden.
Nationale en nationaal-maatschappelijke ontwikkelingen
Vanaf 1990 ontstond (ook) in Nederland meer en meer een informatiesamenleving, een maatschappij waarin de creatie, distributie, het gebruik, de integratie en manipulatie van informatie een belangrijke economische, politieke en culturele activiteit was. De dienstplicht (of beter gezegd de opkomstplicht) werd op 1 mei 1997 opgeschort waarmee feitelijk een (tijdelijk) einde kwam aan de dienstplicht en een beroepsleger werd geïntroduceerd. De nadere vergrijzing van de bevolking noopte tot maatregelen om mogelijkheden van vervroegde uittreding en prepensioen te beperken. In 2001 opende de eerste voedselbank. De verzorgingsstaat was onbetaalbaar geworden. De toeloop op de Wet op de Arbeids Ongeschiktheid (WAO) werd als eerste aangepakt. In reactie op het vallen van de Berlijnse muur en het einde van de Koude Oorlog werd een lang traject van bezuinigingen op de Nederlandse krijgsmacht ingezet; het vredesdivident werd geïnd.
Technologische ontwikkelingen
De eerste MRI-scanner werd in 1990 geïntroduceerd. In de natuur- en wiskunde werden grote vorderingen gemaakt (deeltjesfysica, quantummechanica en kosmologie). De modulaire bouw werd geïmplementeerd en simulatie-apparatuur werd ontwikkeld waarmee (ook) trainen en oefenen op een minder omgevingsbelaste manier mogelijk werd. In 1991 werden de eerste schreden gezet op het World Wide Web en in 1992 werd de eerste SMS verzonden. In 1996 werd eerste USB-stick geïntroduceerd. Met de ingebruikneming van de stormkering in de Nieuwe Waterweg waren de Deltawerken in 1997 voltooid en in dat jaar versloeg de computer "Deep Blue" de wereldkampioen schaken Kasparov. Vanaf 2000 cirkelt het bemande ruimtestation ISS om de aarde en in 2000 werd de eerste 3D-print gemaakt.
Ontwikkelingen Ministerie van Oorlog, Marine c.q. Defensie
De eerste defensienota ("Herstructurering en verkleining") na afloop van de Koude Oorlog werd in 1991 gepubliceerd. Een ingrijpende reorganisatie van de strijdkrachten werd aangekondigd waarbij m.n. de landmacht fors moest gaan inkrimpen. Deelname aan VN-operaties werden een belangrijk onderdeel van het defensiebeleid. De 11 Luchtmobiele Brigade zou worden opgericht, uitgerust met gevechts- en transporthelicopeters waardoor deelname aan het NATO Quick Reaction Corps werd bewerkstelligd. De effectuering van de Defensienota 1991 volgt in 1993 met de publicatie van de Prioriteitennota ("Een andere wereld, een andere defensie"). Het is lastig om dienstplichtigen uit te zenden in het kader van crisisbeheersings- en/of vredeshandhavende operaties en in 1997 werd mede daarom de dienstplicht opgeschort en De defensie-organisatie bestaat vanaf dan uit beroepspersoneel. Een groot aantal uitzendingen van militairen en militaire eenheden volgde in de jaren daarna.
De wijze van oorlogvoering
De noodzaak aan snel inzetbare mobiele eenheden werd onderkend en ook het gebruik van beelden en real-time beelden en het delen van digitale informatie/communicatie met de niet-defensieomgeving doet zijn intrede. Tijdens de Eerste golfoorlog werden voor het eerst gebruik gemaakt van live-beelden van de frontlinie. Militairen worden meer en meer (ook) ingezet bij conflicten en oplossen van problemen van een andere aard dan strikt militair.