1960-1990

Mechanisering en modernisering

Tijdlijn militaire geschiedenis NIMH

Door de Koude Oorlog namen vanf de jaren '70 technische vernieuwingen een hoge vlucht binnen het militaire bedrijf. Eerst de toepassing van de sonar, radar en straalmotor. Daarna de introductie van wapensystemen met tactische kernwapens en langeafstandsraketten. Modernisering, mechanisering en motorisering waren nodig in het leger. Niet alleen om aan de eisen van de NAVO te voldoen. Ook om mee te kunnen in de wapenwedloop met de Warschaupact-landen. Uiteindelijk zorgde dit in de loop van de jaren '80 voor een succesvol gemoderniseerde krijgsmacht. In de tweede helft van dat decennium veranderden de internationale politieke verhoudingen drastisch. De val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989 luidde het einde van de Koude Oorlog in.

Geo-politieke en maatschappelijke ontwikkelingen (vnl. Europa)

 Belgisch Congo werd in 1960 onafhankelijk. In de periode daarna werden ook veel andere Afrikaanse staten onafhankelijk. In 1961 liet de Oost-Duitse regering een muur bouwen waarmee vrij verkeer tussen Oost- en west-Berlijn onmogelijk werd. De grens tussen beide landen werd afgesloten met een "IJzeren Gordijn", officieel als anti-fascistische verdedigingsmuur, in werkelijkheid om te voorkomen dat nog meer DDR-burgers dan tot dan (2,5 miljoen) het land zouden verlaten. In datzelfde jaar werd ook Amnesty International opgericht. Tijdens de Cuba-crisis (1962) ontstond (bijna) een oorlog ontstond tussen Rusland en de VS nadat Rusland kernwapens had geplaatst op Cuba. President Kennedy van de VS werd in 1963 vermoord. Van 1964 tot 1975 woedde in Vietnam een oorlog tussen Zuid- (de VS) en Noord-Vietnam ("de communisten"). Oogmerk van de Amerikanen was te voorkomen dat niet-communistische landen communistisch zouden worden (containment-policy). De VS slaagden niet in hun opzet en na hun terugtrekking namen de communisten uit Noord-Vietnam Zuid-Vietnam in. In 1966 vond in China de Culturele Revolutie plaats o.l.v. Mao Zedong.  In 1967 voerde Israel een preventieve aanval uit op Egypte, Syrië en Jordanië en bezette vervolgens de Golan-hoogte en de Sinaï en de westelijke Jordaanoever.  In 1968 werd Martin Luther King in Amerika vermoord. In datzelfde jaar maakten troepen van het Warschau-Pact een eind aan de "Praagse lente".  Met zijn "Ost-politik"  zocht de Duitse bondskanselier Willy Brandt vanaf 1970 toenadering tot Oost-Europa en de Sovjet-Unie. Met het in 1972 verschenen Rapport "Grenzen aan de Groei" van de "Club van Rome" werden mensen zich bewuster van de nadelen voor de natuur van een ongebreidelde economische groei. Egypte en Syrië voerden in 1973 een verrassingsaanval uit op Israël. Deze Jom-Kippoer-oorlog eindigde in een militaire pat-stelling.  Na de dood van Franco in 1975 werd in Spanje de monarchie hersteld en een democratiseringsproces in gang gezet. Mao Zedong overleed in in 1976 en na zijn dood kwam de modernisering van de Chinese economie op gang. Met de Camp David-accoorden (1978) sloten Israël en Egypte vrede en effenden daarmee de weg naar normalisering van hun betrekkingen. Onder meer uit angst voor een islamitische revolutie, die over zou kunnen slaan naar het Centraal-Aziatische deel van de Sovjet-Unie greep de Sovjet-Unie in 1979 in in de burgeroorlog in Afghanistan. Het gewenste resultaat bleef echter uit en in 1988 trokken de Russen zich terug. In 1979 werd het NAVO-dubbelbesluit genomen: enerzijds onderhandelingen met Rusland over het aantal lange afstandsraketten, anderzijds de voorbereiding van de plaatsing van kruisraketten in Europa voor het geval dat de onderhandelingen op niets zouden uitlopen. In 1985 werd door Frankrijk, Duitsland en de BeNeLux-landen het Schengen-accoord gesloten: vrij grensverkeer voor hun inwoners door afschaffing van de (binnen-)grenscontroles. In 1985 werd Michael Gorbatsjov secretaris-generaal van de Sovjet-Unie. Hij beloofde de Oost-europese landen sociale hervormingen (Glasnost) en politieke transparantie (Perestrojka). Tijdens de topontmoeting tussen Gorbatsjov en de Amerikaanse president Reagan werden afspraken gemaakt over de reductie van wapenarsenalen en in 1989 verklaarden Gorbatsjov en de Amerikaanse president Bush de koude oorlog als geëindigd, en in alle Oostblok-landen werden communistische regimes vervangen door democratische of postcommunistische regimes. In dat jaar stelde ook de DDR zijn grenzen met West-Duitsland open en werd de Berlijnse muur afgebroken. In 1990 werd Duitsland weer één land. In 1986 ontplofte de kerncentrale van Tjernobyl; er ontsnapte een golf radio-actieve stof die zich (ook) over West-Europa verspreidde. In Zuid Afrika waar de blanke minderheid de zwarte meerderheid van de bevolking onderdrukte leidde een langdurige oorlog tegen apartheid in 1994 tot de benoeming van Nelson Mandela tot eerste president van een democratisch Zuid-Afrika. De Europese Unie werd verder uitgebouwd tot (op dit moment 2019) 28 Europese landen. 

Nationale en nationaal-maatschappelijke ontwikkelingen

Indonesië verbrak in 1960 de diplomatieke betrekkingen met Nederland; het begin van de confrontatiepolitiek inzake de kwestie Nieuw Guinea. Na twee jaar militaire schermutselingen kwam in 1962 onder Amerikaanse supervisie een akkoord tot stand; in afwachting van de bestuursovername door Indonesië nam de VN tijdelijk het bestuur voor zijn rekening. In 1962 werd ook de vrije zaterdag ingevoerd. Er was veel aandacht voor de arbeidsomstandigheden en sociale zekerheid, geïllustreerd door de invoering van de Algemene Bijstandswet (1963), de Ziekenfondswet, de Wet Werkeloosheidsvoorzieningen (1964) en de Wet Arbeids Ongeschiktheid (1966). Ook worden wetten ingevoerd m.b.t. luchtkwaliteit werkomgeving, asbestwet, bodem en geluid en was sprake van  intensivering van de Europese samenwerking. De consumptiemaatschappij werd meer en meer kritisch beschouwd. De 60-er jaren waren onrustige jaren waarin revolutionaire ideeën de maatschappij leken te veranderen (mijnsluitingen, bezetting Maagdenhuis, rellen tijdens huwelijk Prinses Beatrix in Amsterdam, de provo-beweging, Dolle Mina). Nederland sloot in 1964 een wervingsovereenkomst met Turkije voor de komst van Turkse gastarbeiders naar Nederland. Het pensioenfonds PGGM werd opgericht en was meteen een van de grootste fondsen van Europa. Het onderwijssysteem in Nederland ging in 1968 op de schop met de invoering van de Mammoetwet. In 1973 werd Nederland geboycot door Arabische landen i.v.m. levering door Nederland van wapens aan Israel; het jaar van de autoloze zondag en de "brandstof op de bon". In 1974 was de eerste gijzeling in Nederland door Japanners.  Bij de treinkaping in Wijster door Molukkers in het jaar daarna (1975) en later gijzelingen in Bovensmilde en de Punt komen twee gegijzelden en zes kapers om het leven. Suriname werd in 1975 een onafhankelijke staat. De troonsafstand van Koningin Juliana en de inauguratie van Koningin Beatrix in 1980 ging gepaard met grootscheepse rellen. De voorgenomen plaatsing van 48 kruisvluchtwapens in Nederland leidde in 1981 en 1983 met zo'n half miljoen mensen tot de grootste demonstraties ooit in Nederland.  Desondanks werd door de regering in 1984 besloten tot plaatsing van de kruisraketten in Woensdrecht. De plaatsing ging uiteindelijk niet door omdat de VS en de Sovjet-Unie in 1987 het INF-verdrag ondertekenden dat onder meeer voorzag in terugtrekking van de kruisraketten uit West-Europa.  In 1986 werd Flevoland de 12e Nederlandse Provincie. 

Technologische ontwikkelingen

De Russische astronaut Gagarin maakte in 1961 als eerste mens een ruimtevlucht rond de aarde in 1969 gevolgd door de eerste mens op de maan: Neil Amstrong. De Oosterscheldebrug, met 5 km op dat moment de langste brug van Europa, werd in 1965 geopend.  In 1967 verscheen de eerste geldautomaat.  In 1969 werden de eerste stappen gezet op het internet en in dat jaar werd ook het DNA ontdekt. In Nederland werd in Dodewaard in 1969 de eerste kerncentrale in werking gesteld. In 1979 werd de eerste lap-top ontwikkeld en kwam ook de eerste PC op de markt, een enorme impuls voor de verdere automatisering van de maatschappij. In 1981 stak ook een onbekende virusziekte in Amerika de kop op: AIDS. De Franse spoorwegen lieten in 1981 de eerste hoge snelheidstrein rijden Tussen Parijs en Lyon.  De Amerikaanse geneticus Gusella bracht in 1983 voor het eerst een menselijk gen in kaart, de aanzet voor de explosieve ontwikkeling van de gen-technologie. De nieuwe Oosterscheldedam werd in 1986 geopend, een volgende stap in de realisatie van de delta-werken. Bill Gates bracht in 1990 het wereldwijd gebruikte besturingssysteem Windows op de markt.         

Ontwikkelingen Ministerie van Oorlog, Marine c.q. Defensie

In deze periode werden Nederlandse defensie-onderdelen meer en meer uitgerust met modern en technisch gecompliceerd materieel. De Starfighter werd in 1962 geïntroduceerd en vanaf 1963 werden Nederlandse troepen in het kader van de bondgenootschappelijke verdediging permanent gelegerd in Noord Duitsland (Seedorf en Hohne). In ruil daarvoor werden Duitse luchtmacht-eenheden ondergebracht in het Brabantse Budel. In lijn met de besluitvorming van de NAVO besloot Nederland ook haar militaire vliegtuigen te beschermen. De plaatsing van raketten in Woensdrecht werd verder voorbereid. In 1966 werd de Vereniging van Dienstplichtige militairen (VVDM) opgericht. In 1968 werden 415 Leopard-tanks aangeschaft. Er was sprake van grote achterstand in de aanschaf van modern materieel. Rond 1976 ging de topstructuur van het ministerie van Defensie op de schop; de invoering van de matrix-organisatie. Vanaf 1978 werden de militaire beroepsopleidingen geleidelijk opengesteld voor vrouwen. Van 1979 tot 1985 nam Nederland (initieel met een bataljon, de laatste twee jaar met een compagnie) in Libanon deel aan de VN vredesmacht UNIFIL. In totaal werden ca. 8.800 militairen in die periode uitgezonden. In 1979 werd de F-16 geïntroduceerd en vanaf 1986 was er extra aandacht voor werk- en leefklimaat dienstplichtigen. Het betrof daarbij m.n. de implementatie van de wettelijke eisen m.b.t. arbeidsomstandigheden en leefklimaat. Op 1 juli 1991 werd het Warschau Pact opgeheven; de vrede was "uitgebroken". Voor de krijgsmacht begon een lange periode van inkrimping en reorganisaties. 

De wijze van oorlogvoering

Omdat ook Rusland over kernwapens beschikte was het voor de VS niet meer mogelijk steden en industrieën aan te pakken zonder grote vergeldingsrisico's. Een eventuele oorlog met de Russen in Europa moest derhalve met conventionele wapens worden gevoerd. De legers van Frankrijk, België en Nederland werden op kosten van de VS met nieuwe middelen uitgerust en daarmee werd een bondgenootschap gecreëerd zodat het "Rode Leger" zou leegbloeden tijdens een opmars door Duitsland. De verdedigingslinies tegen de Russen werden dieper in Duitsland geloceerd. De NAVO/Amerikanen gingen over op de "Peripheral Defense" waarbij zij hun troepenmacht bij een Russische aanval zouden terugtrekken tot aan de Weser c.q. de Rijn en dan de afweging zouden maken of de Russiche opmars kon worden gestopt óf een verdere terugtrekking naar Engeland nodig was. De VS wilden een confrontatie over land met de Russen vermijdenen in plaats daarvan Russische steden en industriën aanvallen.  De middelen waarmee een eventuele oorlog zou worden gevoerd werden extra beschermd (vliegtuigen) en ook werden grote hoeveelheden Amerikaanse middelen en voorraden opgeslagen in West-Europa. Tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 tussen Israël en Egypte/Syrië/Jordanië werd vrijwel de gehele Egyptisch luchtmacht vernietigd voordat er één vliegtuig was opgestegen. De NAVO besloot naar aanleiding daarvan tot de bouw van beschermde onderkomens voor vliegtuigen. Er bestond (zeker later in deze tijdsperiode) vrees voor een Russische aanval, ook door de lucht. Voor zowel de commandovoering als de Bescherming van de Burgerbevolking werden beschermde onderkomens gebouwd.